Tekstverslag discussiemiddag

Een kort verslag van de Open Access discussiemiddag van afgelopen woensdag. Ik ben erg tevreden over de opkomst: iets meer dan 30 personen. Op het laatste nog een enkele afmelding maar ook enkele last-minute aanmeldingen. Een van de late aanmelders was Ciska Joldersma, tot half juni Tweede Kamerlid voor het CDA. Ik ben overigens ook erg tevreden over de hele middag zelf. De setting, de leuke mix van gasten, Annemarie als discussieleider en natuurlijk de sprekers Jan Velterop en Ron Dekker. Speciale dank ook voor de intro van Marc en het slotwoord van de rector.

Marc trapte af. Hij kondigde de start aan van het project “Maandschrift Economie”. Hierover schreef ik al in mijn posting van donderdag 14 oktober. In het kort: LIS digitaliseert alle artikelen van Maandschrift Economie, vanaf het eerste nummer in 1935 tot het laatste nummer in 2003 en stelt ze Open Access beschikbaar. Daarnaast mogen alle artikelen van UvT-auteurs in Kwartaalschrift Economie meteen bij publicatie digitaal en vrij beschikbaar komen via de Tilburg University Repository.
“Nanopublicaties: wetenschappelijke literatuur als linked open data” was de titel van de lezing van Jan Velterop (Concept Web Alliance, voorheen wetenschappelijk uitgever bij o.a. Nature, Springer en BioMed). Kern hierbij was de vraag hoe de naalden uit de wetenschappelijke literatuur-hooiberg te halen en de informatie overload te voorkomen. Hij ging in op vragen als waarom publiceren wetenschappers, hoe vind je in deze wereld waarin zo veel gepubliceerd wordt, wetenschappelijk kennisoverdracht plaats, en hoe kun je daar uit halen wat voor jou interessant is? De weg loopt via concepts en (annotated) statements naar triples en nanopublicaties. Meer hierover in “Nano-publication in the e-science era” van Jan Velterop en Barend Mons.

Ron Dekker, lid van de algemene directie van NWO ging vervolgens heel concreet in op het financieren van Open Access. Door het instellen van het Stimuleringsfonds voor Open Access publiceren heeft NWO een duidelijk standpunt ingenomen. NWO heeft hierbij een nieuw publicatiemodel voor ogen, waaraan specifieke criteria met betrekking tot kwaliteit, prijs, toegankelijkheid en gebruik zijn verbonden.

Na de pauze volgde de discussie aan de hand van stellingen. Omdat meteen na de presentatie van Jan Velterop de discussie al begonnen was, vermoedde ik al dat het na de pauze ook wel goed zou gaan. De stellingen:

1) Algemene invoering van Open Access is voor universiteiten onbetaalbaar (Marc van den Berg, UvT-LIS)
2) Algemene invoering van Open Access is voor Nederland aanzienlijk goedkoper (Ron Dekker, NWO)
3) Fragmentarische toegang in plaats van alomvattende toegang tot de aanwezige wetenschappelijke kennis is vrijwel zeker een rem op wat de wetenschappelijke ontwikkeling zou kunnen zijn en kan zelfs gevaarlijk zijn (bijvoorbeeld in medische wetenschap) (Jan Velterop)
4) Open Access tot research data is belangrijker dan Open Access voor publicaties (Marc van den Berg, LIS)
5) Open Access tot wetenschappelijke informatie kan geen doel op zichzelf zijn, maar is een middel om sneller tot betere wetenschappelijke kennis te komen (Jan Velterop)

Stelling 1 en 2 vormden een goede combinatie om over de kosten te praten. Het mooie was dat, behalve natuurlijk het kostenaspect, ook andere belangrijke Open Access-onderwerpen ter sprake kwamen: auteursrechten, kwaliteit, impact factoren, data en het auteursrecht op data. De twee heel verschillende invalshoeken van de lezingen, gecombineerd met een vertegenwoordiging van verschillende partijen (wetenschappers, bibliotheek, uitgevers en subsidiegevers) zorgden voor een gevarieerde en boeiende discussie.

Ik kan wel stellen dat er voor ons nog een hoop werk te doen is, met name wat betreft voorlichting op het gebied van auteursrecht. Daarnaast, zoals Thomas terecht opmerkte: “Ik denk dat het goed is om helder te zijn over ons OA- en repository-beleid. Daarmee is niet gezegd dat het beleid moet blijven zoals het was, maar het moet wel helder zijn voor iedereen wat nu het beleid is.”